Hondarribiko leinuak eta abizenak
Kulturaren sustapena, Udal Agiritegiko Udal Zerbitzuak duen berezko ekintzen artean dago, funtsezko helburu batekin: Hondarribiko historiaren inguruko ikerketak bultzatu eta indartzea.
Horren inguruan, genealogiari buruzko hainbat ikerketa argitaratu ditugu, Fermin Olaskoaga Ortiz idazle hondarribiarrak sortutakoak. Ikerketa hauek Hondarribiko familia askoren erroak berreraikitzen laguntzen dute eta, ondorioz, gure hiriko historiaren inguruko informazio ugari ematen digute.
Argitalpen digital honetan gauzatzen den proiektua, ikerketa historiko zorrotz eta arretatsu baten emaitza da, agiritegietako dokumentu ugariren ikasketa ordu (urte) asko behar izan dituena eta bibliografia espezializatua erabili duena.
Leinu bateko burutzat hartzen den pertsona aukeratu eta, modu ordenatu eta jarraitu batean garatzen da zuzeneko ondorengoen arteko erlazioa. Batzuetan, abizenaren jatorria testuinguruan kokatzeko asmoz, abizena Hondarribira sartu zuten pertsonen arbasoekin hasten da, pare bat belaunaldi atzerago begiratuz. Pertsona hauekin hasiz, haien ondorengo guztiak garatzen dira, bai Hondarribikoak eta baita beste lekuetako familia hauen ondorengoak ere. Logikoki, bere oinordeko guztiek dute abizen berdina; gizonezko oinordekoa bada, lehenengo abizena izango da eta emakumezko oinordekoa bada, bigarrena.
Leinuen aukeraketa, abizenak aukeratzeko ondorengo irizpideak kontu hartuz burutu da:
- Hondarribiko jatorrizko abizenak, bertako oinetxeetan jatorria dutenak edo bertan sortu direnak, adibidez, Arsu, Berrotaran, Fuenterrabía, Justiz...
- Jatorria beste udalerri batean duten abizenak, baina Hondarribian oinetxeak dituztenak, adibidez, Casadevante, Ubilla, Zuloaga...
- Jatorria beste leku batean izan arren, gure hirian grafia aldaketak jasan dituztenak, hortaz, hein batean jatorria hirian bertan dutela kontsideratzen direnak. Adibidez, Higos, Iridoy, Tife...
- Hondarribiko alkatearen edo epaile arruntaren aurrean kaparetasuna eta odolezko noblezia frogatu zuten pertsonen arbasoen abizenak, adibidez, Berra, Elduayen, Iza, Lazcanotegui, Lecuona, Olaizola, Oronoz, Sagarzazu, Sorondo…
- Jatorria Euskal Herrian ez izan arren, gure hirian 200 urtetik gora daramatzaten abizenak, eta ondorioz hiriaren nolabaiteko parte direnak, adibidez, González, Ortiz, Pérez, Ramery...
- Aurreko irizpideak betetzen ez dituzten abizenak, baina hirian oso integraturik daudenak eta Hondarribian ondorengo asko dituztenak, adibidez, Lapiz, Virto...
Kontuan hartu behar da leinu hauek, askotan, ustez Irunen jaioak diren pertsona ugaritan azaltzen direla, benetan, Jaitzubian jaioak direnean. Jaitzubia Hondarribiko eskumenaren barnean dagoen auzoa da, eta 1880. urtera arte, auzo honen zati handi bat Irungo Junkaleko Andre Maria Parrokiari zegokion. Gertakizun honen adibide dira kasu askotan, Berrotaran, Aguinaga eta abar.
Orain arte garatutako abizenak
Leinu hauek aurkezpen bikoitza dute. Lehen zatia belaunaldiek garatutakoa da, eta bigarrena, familiek garatutakoa, leinu berdinak eskematikoki azalduz. Hori dela eta, bi zatiek eduki berdinak dituzte.
Lehen zatian, pertsona bakoitzak zenbaki esklusibo bat dauka. Honek (sigue) hitza badarama, bere azpian eta pertsona zenbaki berdinarekin azalduko diren ondorengoak dituela esan nahi du. Beste alde batetik, pertsona batzuen izenaren ondoren parentesi artean dauden pertsona izenek, haien arbasoenak direla esan nahi dute, hurbileneko belaunaldietatik hasita. Lehena aita edo ama izango da, bigarrena aitona edo amona, hirugarrena birraitona edo birramona, eta horrela hurrenez hurren.
Bigarren zatian, pertsona bakoitzaren aurrean dauden zenbakiek leinuko lehenengoari dagokionez belaunaldi gradua zein den esan nahi dute.
Azkenik, bizirik dauden pertsonen jaiotze edota ezkontza datak enkriptaturik daudela erreparatu dezakegu, datu horiek babesteko, beraz, ez dira eskuragarriak.
