Zer da berdintasuna?

1978ko Konstituzioan 1.1 artikuluan ezarrita dago berdintasuna dela gure ordenamendu juridikoko balio gorenetako bat, eta 9.2 artikuluan botere publikoak modu formalean ez ezik modu eraginkorrean ere berdintasunaren alde egitera behartzen ditu. 14. artikulua: “Espainiarrak berdinak dira legearen aurrean; debeku da, bada, inolako diskriminaziorik egitea jaiotza, sexua, erlijioa, pentsamoldea edo beste edozein inguruabar pertsonal edo sozial dela eta.

Genero Berdintasunari dagokionez, Nazio Batuen Erakundeak azaldu du emakume eta gizon, eta neska eta mutilen eskubideen, arduren eta aukeren berdintasuna dela. Hau da, gure jaiotze sexuak ez ditu gure bizitzan zehar izan ditzakegun eskubideak, aukerak eta ardurak zehaztu behar. Genero Berdintasuna printzipio unibertsala da.

Ildo horretatik, martxoaren 22ko 3/2007 Lege Organikoak, emakume eta gizonen berdintasun eraginkorrari buruzkoak, 1.1 artikuluan hau du ezarria:

Era berean, 2.1 artikuluan, bere aplikazio eremuari dagokionez, hau dio:

Ildo horretatik, eta eskubideen berdintasuna eta bereizkeriaren debekua bermatzeko, konstituzioaren 11. Artikuluan zenbait “Ekintza positibo” daude ezarrita, eta horien arabera:

Askotan, ekintza positivo horien helburua da emakumeek aukera berdinak izatea enplegua lortzeko, kargu publikoak izateko, lanbidean gora egiteko, etab.

Baina askotan, ez da nahikoa izaten; izan ere, desberdintasunak aurreko puntu batean errotuta daude: rolen, enpleguen…definizioan.

Ekintza positibo batzuek emakumeen desberdintasunaren nolabaiteko aitorpen publikoa dakarte berekin; esate baterako, amatasunari lotutako eskubideak eta kontziliazio eskubideak. Amatasuna zentzu hertsian (haurdunaldia, erditzea, edoskitzea) eta zaintza-lanak juridikoki babesteak amatasunaren balioa eta gizarte garrantzia publikoki aitortzea dakar. Hala ere, ekintza espezifiko horiek, hala nola amatasunari lotutako eskubideak, arrazoi sozial eta kulturalengatik batez ere emakumeek bilatzen dituztenak, nahiz eta termino neutralean diseinatuta egon, sozialki emakumeentzako neurri gisa interpretatzen dira. Oro har, emakumeak dira baliatzen dituztenak, eta ez gizonak. Hori dela eta, etxeko lanen sexu banaketa finkatu egiten da, eta eragozpen bihurtzen da emakumeek lan merkatuan sartzeko eta irauteko, izan ere enpresak kontrata ditzaten eragotz dezakete.

Horregatik guztiagatik, esan daiteke desberdintasunak egiturazkoak direla eta eremu guztietan daudela, eta ikuspegi globalagoa eskatzen duela; izan ere, bizitza publikoaren eta pribatuaren eremu guztietan daude genero-estereotipoak, eta guztiek dute maskulinotasuna ezaugarri.

Emakume eta gizonen berdintasun printzipioaren zeharkakotasuna jasota dago, era berean, martxoaren 22ko 3/2007 Lege Organikoan, emakume eta gizonen berdintasun eraginkorrari buruzkoan, 15. artikuluaren bidez.

Era berean, 17. Artikuluan “Aukeren Berdintasunerako Plan Estrategiko” bat aldizka onartzea eskatzen da. Era horretako dokumentuak tokian-tokian, probintzian eta autonomia erkidegoan ere egingo dira Administrazio Publikoetan Plan estrategikoak egiten dira, eta empresa pribatuetan Berdintasun Planak. Baina bi kasuetan, puntu komunak aurki ditzakegu: egoeraren diagnostikoa, bien helburua genero berdintasuna sustatzea eta bereizkeriak ezabatzea da, horiek egiaztatu behar direneko esparruak jasotzen dira, eta ebaluazio egokia behar dute estrategiaren eragina egiaztatzeko. Plan estrategikoetan eremu hauek aurkituko ditugu: Kirola, enplegua, kultura, hezkuntza, kontziliazioa, hirigintza, mendekotasuna, osasuna, gizarte zerbitzuak eta prestakuntza.

Emakumeen ahalduntzea eta ikusgaitasuna: egiazko berdintasunerantz

Ildo horretatik NBE Emakumeak erakundeak ikuspuntua jabetza ekonomikoan jartzen du.

Emakumeen ahalduntzea lortu behar horretan, gizon eta emakumeen berdintasun eraginkorra lortzeko, ez da ahaztu behar gizarteen ezaugarria izan dela emakumeak gizonen azpitik egon direla bizitzako alor guztietan.

Historikoki, gizartea bi eremutan banatuta egon da: eremu pribatuan eta publikoan. Eremu pribatua familia harremanak garatzen direna da, esparru hori ahaidetasunean edo adiskidetasunean oinarrituak izanik. Beste aldetik, eremu publikoa etxetik kanpo geratzen dena da. Planteamendu horrek ez luke arazorik sortuko, ikusten ez den arte publikoak aintzatespen sozial handiagoa duela, onurak baitakarzkio gizarteari; eta eremu pribatua ez dago baloratuta eta publikoki preziatua, izan ere eragina bakarrik gizabanakoarengan du, eta ez die onurarik sortzen horiei besterik. Ikusezintasun ingurua litzateke, eta ondorioz inguru horretan egindako jarduera oro ordaindu gabea izango litzateke.

Eremu pribatua gehienbat femenino gisa ikusteak handitu egiten du gutxieste hori, nahiz eta eragin handia duen.

Gure kultura androzentristan dagoen gizarte antolamenduak bi eremuak definitu zituen, bi sexuei begirune bera eman gabe. Emakumeak, arrazoi biologizistengatik etxe eta familia eremuan sartu zirenez, arlo publikoetatik aldenduak geratu ziren.

XVII. mendean gertatu zen bereizketa handiena; arlo publikoa gizonekin identifikatu zen eta pribatua emakumeekin, sexu bakoitzaren jarduerak identifikatuz.

Historian zehar emakumeek baliabide ezberdinak erabili dituzte eremu publikoan ikusgai izateko: idaztea, irakaskuntza, prentsa.

Baina historian zehar emakumeek ahaleginak egin dituzten arren, gaur egun badago oraindik publikoa eta pribatuaren arteko banaketa, ordaindutako eta ordaindu gabeko lanen mende. Ekonomian azterketa eta ikerketa asko egiten dira gai hauei lotuta: lanaldiak, kontratuak, soldatak…baina azterlan horietan ez da ikusten nola heltzen zaion giza bizitzari, eta zer lan egiten dituzten emakumeek, eta emakumeak berak azterketa horietatik kanpo geratzen dira.

Baina, zer da emakume ahaldundua?

Real Academia Española erakundearen arabera, ahalduntzea norbaiti zerbait egiteko agintea, eraginkortasuna edo ezagutza ematea da. Ondorioz, esan daiteke emakumeen ahalduntzea zera dela, emakumeak jakitun izatea beraien ekintzen jabe izateko gai direla, eta, nola ez, beraien bizitza zuzentzeko gai direla.

Historian zehar emakume asko ditugu emakumeen ahalduntzearen erreferente direnak: Marie Curie (Polonioaren aurkitzailea); Clara Campoamor (Politikatik gizonen eta emakumeen berdintasunaren defendatzailea); Frida Kalho edo Coco Chanel (artistak eta sortzaileak); Malala (aktibista pakistandarra, 2014. urtean Bakearen Nobel Saria irabazi zuena eskubide zibilak defendatzeagatik, bereziki emakumezkoenak).

Hori guztia dela eta, gure gizartearen helburu nagusietako bat, Berdintasun Plan guztietan jasotzen dena, emakumea ahalduntzea da, emakumeen eta gizonen berdintasun eraginkor bat lortzeko.

Berdintasunari buruzko gidak eta argitalpenak